HÚNS FRIESLAND.
LEES ALLES OVER DE GESCHIEDENIS VAN HET DORPJE
HET KAATSVELD
Typerend voor het dorpje is het grote kaatsveld. Het veld was oorspronkelijk een onderdeel van de terp waarop de kerk staat. Het veld is een rechthoekige kavel die in het verleden ook werd gebruikt door boeren als weiland voor hun schapen. Dit open gebied is eeuwenoud en staat zelfs op een kaart van 1718 aangegeven.
Kaatsen: typisch Friese sport
Kaatsen is een echte Friese volkssport met een lange geschiedenis. Het spel wordt gespeeld op een groot grasveld, zoals het kaatsveld in Húns. Twee teams van drie spelers staan tegenover elkaar. Ze slaan een kleine, harde bal met de blote hand over en weer. Het doel? Punten scoren door de bal buiten bereik van de tegenstander te slaan.
In Húns is het kaatsveld een belangrijke ontmoetingsplek voor de dorpelingen. Tijdens de zomermaanden zijn er regelmatig wedstrijden en toernooien. Jong en oud doen mee of kijken toe vanaf de zijlijn. Het kaatsen verbindt de gemeenschap en houdt Friese tradities levend. Op warme zomerdagen is het kaatsveld een bruisende plek vol sportiviteit en gezelligheid.
DE HÚNSERMOLEN
De poldermolen tussen het dorpje en Winsum werd in 1829 gebouwd. De molen wordt tot op de dag van vandaag gebruikt om te voorkomen dat de sloten van dorpje overstromen. In 2001 kreeg de molen daarbij steun van een gemaal dat ernaast is geplaatst om de polder mechanisch droog te houden.
HET SCHOOLGEBOUW
Jarenlang was de voormalige basisschool een bouwval. Meer dan 25 jaar stond het in de steigers. In 2015 heeft een kunstenaar het verwaarloosde pand gekocht, dat op het punt stond in te storten. Wat ooit een verlaten schoolgebouw was, is nu een levendig atelier, waar kunstenaars samenkomen om te brainstormen en te creëren. Daarnaast wordt het gebouw ook verhuurd aan andere kunstenaars, waardoor het een bruisende hub is geworden voor artistieke expressie.
DE NICOLAASKERK: EEN PAREL OP DE TERP VAN HÚNS
De Nicolaaskerk in het dorpje is een echte blikvanger. Ze staat fier op een hoge terp midden in het dorp. Deze terp is onderdeel van het beschermde dorpsgezicht. Hij vertelt veel over de rijke geschiedenis van het dorpje.
Eeuwenoude architectuur: de bouw van de Nicolaaskerk
Kort na 1200 werd de Nicolaaskerk gebouwd. De kerk domineert het dorpsbeeld met haar karakteristieke toren. Aan de west- en noordkant zie je nog het originele bouwmateriaal. Gele kloostermoppen sieren de muren. De zuidkant heeft door de jaren heen wat veranderingen ondergaan.
Unieke kenmerken: de geveltoren en klok van de kerk
De houten geveltoren stamt uit de 18e eeuw. Aan de dorpskant hangt een wijzerplaat. In de toren hangt een bijzondere luidklok uit 1617. Deze werd gegoten door Hans Falck, een bekende klokkengieter uit die tijd.
Bijzondere elementen in het interieur
Binnen vind je veel interessante elementen. Er is een mooie preekstoel en een doophek. Ook heeft de kerk een orgel dat omstreeks 1875 is gebouwd door Willem Hardorff. Deze onderdelen geven de kerk een rijke uitstraling.
Contrasten in bouwstijl: oud ontmoet nieuw
De zuidkant van de kerk heeft een ander verhaal te vertellen. In de 19e eeuw werd hier cementpleister aangebracht. Dit is sindsdien meerdere keren gerepareerd. Het verschil met de originele kant maakt de kerk extra bijzonder.
Architecturale details die de geschiedenis vertellen
Let ook op de twee dichtgemetselde ingangen. Ze zijn stille getuigen van vroegere tijden. Het spitsboogvenster is een ander opvallend kenmerk. Deze details maken de kerk een fascinerend gebouw om te bekijken.
DE DAKPANNEN VAN HÚNS
Tot ver in de 18e eeuw lag het dorpje zeer geïsoleerd. Wilde je ergens anders heen, dan waren er alleen de opvaart naar de Bolswardertrekvaart en een pad dat liep van de kerk naar Hoptille en Hylaard.
Ondanks de kleine omvang van het dorpje en het isolement wordt er in die periode toch een ambacht ontwikkeld. Rond 1750 vestigt een bakker van pannendaken zich in het dorpje. Die rode pannen zijn nog steeds terug te vinden in het wapen van het dorpje.
En overal waar je een schep in de grond steekt stuit je nog steeds op kapotte dakpannen.
De fabriek voor het bakken van dakpannen en stenen stond aan de andere kant van de autoweg. Bij de bebouwing aan de Panwurksbrêge.
Het culturele en sociale leven van Húns
Ondanks zijn bescheiden omvang bruist Húns van leven. Het grote kaatsveld, een overblijfsel van de oude terp, vormt het sociale hart van het dorp. Hier komen inwoners samen voor sportieve activiteiten en dorpsevenementen. De voormalige school, nu een levendige kunstenaarshub, draagt bij aan het culturele leven van het dorp. Het aantal inwoners mag dan door de jaren heen zijn afgenomen, de gemeenschapszin is er niet minder om. Bezoekers worden warm welkom geheten en kunnen zich onderdompelen in het authentieke Friese dorpsleven. Of je nu wilt genieten van een wandeling langs de pittoreske woningen, een bezoek wilt brengen aan de historische kerk, of wilt relaxen in de woonkamer van je vakantiewoning, Húns biedt een unieke ervaring die de essentie van Friesland vangt.
DE HOGE TERP
Net als vele andere dorpjes en steden in Friesland is Húns begonnen op een terp. Vanaf de 6de eeuw voor Christus tot 1100 na Christus werd een groot aantal terpen aangelegd in Friesland. Zo ontstond ook het dorpje Húns. Het werd als een agrarische nederzetting gebouwd middenin een kweldergebied: Westergo.
DE MIDDELZEE
In het gebied van de Westergo liepen vele zee-armen en kreken. Rond 800 na Christus ontstond uit een van die geulen de Middelzee. Om zich beter te verdedigen tegen het water van de Middelzee werden van nederzettingen verhoogde woonplaatsen gemaakt; terpen.
In de late Middeleeuwen werden er meer en meer zeedijken aangelegd. Daardoor was het voor de bewoners van Húns niet meer noodzakelijk om op de terp te wonen, en werd er ook op lagergelegen terrein gebouwd.
Vanuit de vogelvlucht is de structuur van het oude terpdorp nog duidelijk zichtbaar, met de Nicolaaskerk als middelpunt.
DE DIJKEN
In de eerste helft van de 10de eeuw werden de eerste terpen in Friesland met elkaar verbonden met ringdijken. Er zijn dan al plannen om de hele Westergo te beschermen met een zeedijk.
In de 11e eeuw wordt het eerste deel hiervan aangelegd: een westelijke dijk tussen de dorpen Hylaard en Bozum die de Slagtedijk werd genoemd. Vanaf deze dijk liepen verschillende wegen naar andere nederzettingen zoals Mantgum en Húns.
HUYNGHE DYCKE
Een eeuw later wordt een nieuw deel van de zeewering opgeleverd; in het jaartal 1473 wordt voor het eerst de Huynghe (Húns) dycke vermeld.
De dijken waren voor de gemeenschappen in Friesland de belangrijkste landwegen. De rest van het transport ging via waterwegen. Zo liep er een opvaart van Húns naar de Bolswardertrekvaart: de Huinservaart.
Wil je meer weten over de Bolswardertrekvaart? Lees dan verder:
DE NAAM 'HÚNS'
De oudst bekende schrijfwijze (Hunenghe) stamt uit de 13e eeuw. De naam is afgeleid van de persoonsnaam ‘Huno'. Met Hunenghe werd bedoeld: de lieden (mensen) van Huno. In 1370 staat het dorpje bekend als Hynnynghe. In 1473 verandert de naam in Huynghe Dycke en negen jaar later weer in Huyns. In 1505 verandert de schrijfwijze in Huns. Een tijdlang had het dorpje zelfs twee schrijfwijzen: Huins (Nederlands) en Húns (Fries). Sinds 1991 is definitief gekozen voor de Friese schrijfwijze Húns.
Wil je meer weten over de Friese taal? Lees hier verder:
DE 19E EEUW
Langs de opvaart naar de Bolswardertrekvaart verschijnen steeds meer woningen, zoals ons vakantiehuisje op nummer 16. Er wordt ook een school en een nieuwe pastorie gebouwd. Het inwonersaantal groeit van 140 in 1840 naar 251 in 1880. Maar als het ambacht van het pannenbakken verdwijnt uit het dorpje neemt het inwonersaantal weer snel af.
De bevolking is dan weer aangewezen op de landbouw. In de tweede helft van de 19e eeuw worden in heel Friesland veel terpen afgegraven; de vruchtbare grond werd gebruikt voor akkers. In die periode werden ook twee grote delen van de terp van het dorpje afgegraven: een deel ten noorden van het kerkhof en de open kavel die daardoor veranderde van een hoger gelegen weiland in een lagergelegen veld.
De inwoners kropen in die periode ook steeds meer uit hun isolement. Het pad van Hylaard dat eerst doodliep bij de kerk wordt doorgetrokken naar dorpen zoals Leons. En als een eeuw later ook de N359 (de Westergowei) wordt aangelegd is het dorpje helemaal goed bereikbaar.
DE 20E EEUW
In de 20e eeuw wordt de landbouw steeds verder geprofessionaliseerd en geautomatiseerd. Daardoor daalt het inwonersaantal snel. Zo wonen er in 1978 nog maar 100 mensen. Er ontstond in die periode ook veel leegstand in het dorpje. Daardoor veranderde bijvoorbeeld het schoolgebouw langzaam in een ruïne. In de 21e eeuw werd het gebouw gelukkig gered en is het nu prachtig gerenoveerd.
Het dorpje in de moderne tijd
Hoewel het dorp zijn historische charme heeft behouden, is het zeker met de tijd meegegaan. Veel huizen zijn gemoderniseerd. En onze vakantiewoning natuurlijk ook. Je bent hier van alle moderne gemakken voorzien. Een riante woonkeuken, comfortabele slaapkamers en eigentijdse faciliteiten maken het verblijf erg aangenaam. Tegelijkertijd zijn veel originele details bewaard gebleven, waardoor de geschiedenis voelbaar blijft.